Alman vatandaşı olmak kolaylaştı: 10 soruda yenilikler

Almanya’da çifte vatandaşlık hakkını genişleten ve başvuru için zorunlu ikamet süresini kısaltan yeni Vatandaşlık Yasası bugünden itibaren yürürlüğe giriyor.

Yeni yasa, Almanya’da yaşayan Türkiye kökenlileri yakından ilgilendiriyor. Daha önce çifte vatandaşlığa kısıtlama getirilmesi, yaklaşık 11 milyon yabancının yaşadığı ülkede yoğun eleştirilere neden olmuş, uygulamada da sıkıntılar yaşanmıştı.

Yeni yasanın mevcut düzenlemeden farkı ne?

Yeni Vatandaşlık Yasası ile temelde iki büyük değişiklik yapıldı. İlk olarak çifte vatandaşlık hakkı Türkiye kökenliler dahil herkesi kapsayacak şekilde genişletildi. Daha önce Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve İsviçre’den gelenler hariç, Alman vatandaşlığına geçmek için önceki vatandaşlıktan çıkmak şart koşuluyordu. Pek çok kişi geldikleri ülke ile duygusal veya maddi bağları sebebiyle Alman vatandaşlığına başvuramıyordu.

Yeni yasa ayrıca, vatandaşlık için gerekli ikamet sürelerini sekiz yıldan beş yıla düşürerek önemli ölçüde kısaltıyor. Dahası, Almanca’yı çok iyi, yani C1 seviyesinde konuşanlar ile gönüllü faaliyetlere katılarak yaşadıkları topluma faydalı olanlara, gösterdikleri “özel uyum başarısı” nedeniyle üçüncü yılın sonunda başvuru hakkı tanınıyor.

Çifte vatandaşlığın koşulları neler?

– Zorunlu ikamet süresinin ardından aranan ilk şart, dil bilgisi. Başvuru sahipleri B1 seviyesinde Almanca konuşabildiklerini kanıtlamak zorunda. Ancak Türkler dahil ülkeye çalışmak için gelen ve artık yaşı ilerlemiş ilk kuşak göçmenlere kolaylık sağlanarak yazılı sınav muafiyeti getirildi.

– Dil testinin yanı sıra kişiler, Almanya’nın hukuki ve sosyal yapısına dair 33 sorudan oluşan uyum testine girmek ve en az 17 doğru yanıt vermek zorunda. Eğitimini Almanya’da tamamlayanlar bu testten muaf tutuluyor.

– Eski misafir işçi statüsündeki kişiler ve çalışmayan eşler hariç; Alman vatandaşı olmak isteyenler prensipte sosyal yardımlara bağımlı olmadıklarını, ekonomik olarak ayakta durabildiklerini kanıtlamalı. Bu madde düşük gelirlilere vatandaşlık kapısını kapatıyor.

– Alman anayasasına bağlılık sözü de şart. Antisemitik, yabancı düşmanı suçlara karışanlar, kadın-erkek eşitliğini veya cinsel yönelimleri göz ardı edenler vatandaşlığa kabul edilmeyecek. Holokost soykırımı veya İsrail devletinin var olma hakkının inkârı da başvurunun reddi anlamına gelecek.

– Bir kez vatandaşlık elde ettikten sonra anayasaya aykırı fiilde bulunanlar, eğer çifte vatandaşlıkları varsa, Alman vatandaşlığından çıkarılabilecek. Ciddi bir suça karışmış olanlara ise vatandaşlığa başvurma hakkı verilmiyor.

Alman vatandaşlığına başvurmak ücretli mi?

Evet. 2024 yılı için başvuru ücreti kişi başına 255 euro. Her bir çocuk için de 51 euro ödenmeli. Ücretler yıldan yıla değişiklik gösterebiliyor.

Başvuru için son tarih ne zaman?

Yasa başvuru için bir süre öngörmüyor. Şartları taşımak koşuluyla 27 Haziran 2024’ten itibaren her zaman başvuru yapılabilir.

Daha önce Alman vatandaşlığını seçen Türkler eski vatandaşlıklarını alabilecek mi?
Almanya’da yaşayan Türklere çifte vatandaşlık hakkı tanınması Ankara-Berlin arasında yıllardır en önemli başlıklardan biriydi. Yeni uygulama ile geçmişte Türk vatandaşlıklarını kaybedenler geri dönme imkânı bulmuş oldu. Türkiye Dışişleri Bakanlığının verdiği bilgiye göre; Almanya’da yaşayan Türkiye kökenliler, bağlı bulundukları başkonsolosluklar aracılığıyla “yeniden Türk vatandaşlığını kazanma” başvurusu yapabilecekler. Bu kişilerden Türkçe bilgilerini kanıtlamaları istenmeyecek.

Dışişleri Bakan Yardımcısı Yasin Ekrem Serim, Mayıs ayında yaptığı bir konuşmada, daha önce izin alarak vatandaşlıktan çıkan yaklaşık 600 bin kişinin yeni yasadan faydalanarak yeniden Türk vatandaşlığı almak için başvurmasını beklediklerini söyledi.

Çocuklar ve yabancı eşin durumu ne olacak?

18 yaşından küçük çocuğu olan ebeveynler Türk vatandaşlığı alırken çocuklarına da bunu sağlayabilecekleri gibi, çocukları Türk vatandaşlığına girmeden sadece kendileri için de vatandaşlık başvurusu yapabilecekler.

Yeniden Türk vatandaşlığına geçen kişinin eşi, eğer yabancıysa bu tarihten 3 yıl sonra Türk vatandaşlığı için müracaatta bulunabilecek.

Çifte vatandaşlığı olanlar askere gitmek zorunda mı?

Almanya’da zorunlu askerlik uygulaması 2011 yılında kalktı. Milli Savunma Bakanlığının internet sitesinde yer alan bilgiye göre, 1 Temmuz 2011’den önce Almanya’da askerlik yapanlar, Türkiye’de askerlikten muaf sayılacaklar. Bunun dışında kalanlar dövizle askerlik yapabilecekleri gibi, askerliği en fazla 35 yaşına kadar erteleme hakkına sahipler.

Öte yandan çifte vatandaşlık hakkı Almanya’da zorunlu askerliğin tartışıldığı bir döneme denk geldi. Bir sonraki seçimden birinci çıkması beklenen Hristiyan Birlik (CDU-CSU) partileri zorunlu askerlikten yana. Böyle bir durumda Ankara-Berlin arasında askerlikten muafiyet öngören bir anlaşmanın gündeme gelebileceği değerlendiriliyor. Halihazırda Türkiye’nin Tunus ve Kuzey Kıbrıs ile muafiyet anlaşmaları var.

Almanya’da yeni uygulama nasıl karşılandı?

İktidar koalisyonu vatandaşlığı kolaylaştırarak uyum süreçlerini hızlandırmayı ve yeni iş gücü imkânları yaratmayı hedefliyor. İçişleri Bakanı Nancy Faeser yeni yasayı tanıtırken bunun ülkeye kalifiye iş gücü çekmek için ABD ve Kanada ile girilen rekabette Almanya’nın elini güçlendireceğini söylemişti. Nüfusu hızla yaşlanan Almanya nitelikli iş gücü açığını kapatmakta zorlanıyor.

Ancak Alman meclisi Bundestag’da 19 Ocak’ta oylanarak kabul edilen yeni yasaya dair tartışmalar bitmekten uzak. Merkez sağ çizgideki CDU-CSU iktidara geldiklerinde düzenlemeyi iptal edeceklerini söyledi. Geçtiğimiz günlerde bir açıklama yapan CDU sözcüsü Alexander Throm, çifte vatandaşlığın “sadece Almanya ile aynı değerleri paylaşan ülkelerin sahip olması gereken istisnai bir hak” olması gerektiğini savundu. Throm, ikamet süresinin kısaltılmasına da tepki göstererek “Beş veya üç yıl entegrasyonun başarılı olup olmadığını söylemek için yeterli değil” dedi.

Göçmen karşıtı politikalar güden aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi de vatandaşlığın “yok pahasına satılığa çıkarıldığı” eleştirisinde bulunuyor. AfD, bu ay başında yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde CDU/CSU’nun ardından ülkenin en büyük ikinci partisi oldu.

Sayılar ne söylüyor?

Federal İstatistik Dairesinin verilerine göre Almanya’da yaklaşık 11 milyon yabancı yaşıyor. Bunlardan 5 milyonunun en az 10 yıldır Almanya’da ikamet ettiği değerlendiriliyor.

Geçen yıl 157 ülkeden 200 binden fazla kişi vatandaşlığa kabul edildi. Listede Türkiye uyruklular, Suriye’nin ardından ikinci sırada yer aldı. Suriye, Türkiye ve Irak’tan gelenlerin yeni yasanın en büyük yararlanıcıları olması beklenirken Brexit sonrası AB’ye erişimini kolaylaştırmak isteyen İngilizlerin Alman vatandaşlığına ilgisinin artabileceği yorumları da yapılıyor.

Vatandaşlık almak ne kadar sürecek?

İkamet süresinin kısalması ve çifte vatandaşlık hakkıyla bir gecede yüz binlerce kişi Alman makamlarına başvurmaya uygun hale geldi. Ancak yakın tarihli bir araştırma, halihazırda 42 kentte 204 binden fazla vatandaşlık başvurusunun sonuçlanmayı beklediğini ortaya koydu. Yeni durum zaten yoğun olan başvuru merkezlerindeki sıkışıklığı daha da artıracak.

Berlin başta olmak üzere ülke genelinde birçok başvuru merkezi ek personel alımı ve süreçlerini dijitalleştirerek yeni döneme hazırlık yaptı. Yine de bir başvurunun incelenerek karara bağlanması iki hatta üç yılı bulabiliyor. Vatandaşlık reformunun bu süreyi kısaltmayacağı düşünülüyor.